شش روش برای تشخیص برنج خوب ایرانی
روش تشخیص برنج خوب ایرانی: تشخیص برنج خوب چگونه است؟ چونه از ایرانی بودن برنج مطمئن شویم؟ چگونه برنج خوب را بشناسیم؟
مخلوط کردن برنج با کیفیت و بی کیفیت، مخلوط کردن برنج ایرانی با برنج خارجی، واردات برنج های درجه ۲ و ۳ خارجی و … . همه ی اینها خبرهایی است که بسیار شنیدهایم. تشخیص برنج خوب کار بسیار دشواری است به طوری که گاه متخصصین این کار نیز در آن در میمانند. اما در این نوشته ما سعی داریم تجربیاتی را با شما در میان بگذاریم که در این تشخیص به کارتان بیاید.
در این جا ۶ معیار و آزمون تشخیص برنج خوب لیست شده است که به ترتیب در زیر خواهند آمد. برنج درجه یک باید تمامی این آزمون ها را با موفقیت رد کند و تمام معیارها را دارا باشد.
۱– یکدست بودن برنج
برنجهایی با نژاد مختلف طرز پخت مختلفی دارند. این مساله فقط محدود به نژاد نمی شود بلکه حتی برنج هایی با نژاد یکسان(برای مثال دو برنج طارم) که در شالیزارهای متفاوت و شرایط آب و هوایی متفاوتی رشد کرده اند نیز شرایط پخت یکسانی ندارند. یکدست بودن برنج تنها محدود به نژاد کاشته شده و زمین و آب و هوای رشد نیست. پس از برداشت محصول نیز شرایط مهم و تاثیر گذاری وجود دارد. نوع خشک کردن برنج اهمیت فراوانی دارد، طوری که برنجی که در دما و زمان مناسبی در مقابل دستگاه خشک کن قرار نگیرد، در زمان پوست گیری و سفید کردن حجم زیادی نیم دانه خواهد داشت. عملیات سورت کردن (الک کردن برنج) برای تفکیک همین نیم دانه ها(یا به بیان کشاورزان محلی، لاشه ها) است. همه ی این عوامل در پخت برنج تاثیر گذار خواهند بود. علاوه بر مسالهی پخت، کیفیت و عطر و طعم و … برنجهای مختلف با هم متفاوت است. از این رو یکدست بودن برنج اهمیت فراوانی دارد و در مورد برنجی که مخلوط شده است نمیتوان به راحتی در مورد کیفیت آن نظر داد. برنج خوب ایرانی حتماً باید یکدست باشد.
روش تشخیص: برای تشخیص یکدست بودن دو تست وجود دارد. راه اول سادهتر است. مقداری از برنج را در کف دست خود بریزید و با دقت به آن نگاه کنید. دانههای برنج نباید اندازه و رنگ و شفافیت متفاوتی داشته باشند. اگر هر یک از این موارد در برنجی وجود داشته باشد، آن برنج مخلوط شده است و یکدست نیست.
روش دیگر برای تشخیص یکدست بودن این است که مشتی برنج را روی یک ظرف یا سطح شیشهای بریزید و از زیر نوری به ان بتابانید(برای مثال نور گوشی موبایل). با دقت به دانه ها نگاه کنید. باید میزان گذر دهی نور در تمام دانه ها یکسان باشد. اگر تفاوت محسوسی وجود دارد یعنی میزان شفافیت آن ها متفاوت است. از این راه معلوم می شود که نمونه، اصطلاحاً یک بارِ برنج نیست و مخلوط شده است.
۲- خشک بودن برنج
تست یکدست بودن برنج برای تعیین کیفیت آن کافی نیست. بلکه فقط مشخص میکند که برنج مورد بررسی از یک سنخ است و تازه کار تشخیص برنج خوب شروع میشود. یک تست مهم برای تشخیص برنج خوب، خشک بودن آن است
برنج در ابتدای برداشت رطوبت بالایی دارد(۲۵% -۳۵%). این میزان از رطوبت هم کار نگه داری برنج را دشوار می کند و ان را در برابر ات و … آسیب پذیر میکند و هم کار پخت را دشوار میکند. به همین دلیل کارخانهها با استفاده از دستگاههای خشک کن برنجهای تازه برداشت شده را خشک میکنند تا رطوبت آن ها کمتر شود(۱۲% -۱۴%). زمان و میزان حرارت این دستگاهای خشک کن نقش مهمی در کیفیت برنج خروجی دارد. متاسفانه برخی کارخانه ها برای سریعتر شدن عملیات خشک کردن، از دماهای بالاتر و زمان کمتری استفاده می کنند که کیفیت برنج را کاهش میدهد.
روش تشخیص: برنجی که به درستی خشک نشده باشد، به اندازهی کافی سفت نشده و اصطلاحاً پوک است. برای تشخیص خشک بودن برنج آن را زیر دندان بگذارید و فشار دهید. برنج خوب و به نحو خشک شده نباید به راحتی بشکند و خرد شود.
روش دیگر برای تشخیص خشک بودن برنج، پختن آن است. برنجی که خوب خشک شده است و رطوبت کمی دارد، در فرآیند پختن و دم کشیدن، خوب قد میکشد (یا اصطلاحاً ری میکند). چرا که به دلیل خشک بودن، به راحتی از آب موجود در دیگ رطوبت جذب میکند و قد میکشد.
۳- بند نداشتن برنج
دانههای برنج خوب، یکپارچه و بدون بند و ترک است. اما برنج بی کیفیت بندهای عرضی دارد. علت اصلی بنددار شدن برنج این است که برنج نباید بعد از خروج از کارخانهی شالیکوبی در معرض باد یا هوای سرد قرار بگیرد.
روش تشخیص: بند دار بودن برنج را گاهاً میتوان با چشم هم تشخیص داد. علاوه بر این اگر برنج بنددار را با انگشت شست و اشاره نگه دارید و با ناخن انگشت شست فشار دهید، راحت خرد شده و شکسته می شود.
۴- نیمه بلوری بودن
اکثر برنج های خارجی کاملاً شفاف اند. پروتئین برنج که در فضاهای خالی بین نشاسته ها قرار میگیرد تا حدودی رنگ برنج را کدر خواهد کرد. از طرف دیگر برخی نمونههای برنج های بی کیفیت رنگی تیره دارند. برنج خوب ایرانی رنگی نیمه شفاف (یا به تعبیری دیگر نیمه بلوری) دارد.
۵- عطر و طعم برنج
برنج خوب ایرانی عطر و طعم خاصی دارد که آن را از برنج های خارجی و همچنین برنج های پرمحصول و کم کیفیت داخلی متمایز میکند. برنجهایی که نژادی پرمحصول دارند(مانند برنج شیرودی)، طبیعتاً نسبت به برنجهای خوب مثل برنج طارم و هاشمی عطر و بوی کمتری دارند.
روش تشخیص: با قرار دادن ممقداری برنج بین دو کف دست و دمیدن در آن( یا اصطلاحاً «ها کردن» در آن)، باید بوی آن به مشامتان برسد.
البته برخی از سودجویان با تبدیل برنج های اصیل و خوش عطر به گرد برنج و ریختن مقداری از آن در هر کیسه، باعث به اشتباه افتادن شما می شوند. برای تشخیص این شگرد باید از تست طعم برنج استفاده کرد: یعنی چند دانه از آن را بردارید و برای خلاص شدن از شر گرد برنج از فوت کردن استفاده کنید. سپس داخل دهان خود بگذارید. اگر طعم مطبوعی ندارد آن برنج، برنج خوب نیست.
۶- کاملاً همسان نبودن دانه های برنج
برنجی که به طور طبیعی کشت شده و مراحل بعدی را طی کند طبیعتاً دانهای آن تا حدی با هم تفاوت دارند. اگر برنجی که در دست دارید دانههای کاملاً همسان دارد، برنجی طبیعی نیست و از برنجهای چینی است که از ترکیب پلاستیک و نشاسته ساخته شده اند. این برنج ها وقتی در معرض حرارت مستقیم قرار بگیرند دود می کنند.
تشخیص برنج خوب
این ۶ معیار برای تشخیص برنج خوب معیارهای اساسی است تا بتوان از دام برنج تقلبی، بی کیفیت و نیز برنج هایی که که طرز صحیح و علمی نگه داری نشده اند، در امان بود. شما میتوانید برنج روزمان را نیز با این معیارها محک بزنید.
متأسفانه تشخیص برنج ایرانی از غیرایرانی کاری بسیار سخت است. حتی کارشناسان باتجربه نیز بدون بررسیهای دقیق علمی نمیتوانند نوع و کیفیت برنج را به درستی و باد دقت بالا تشخیص دهند. مرسوم است افراد برنج را کف دستشان میریزند و با مالیدن دستها آن را بو میکشند و درباره نوع برنج نظر میدهند.
خرید برنج ایرانی همواره چالشی اساسی برای مصرفکنندگان است. هر چه ارج و قرب مییابد، چشم طمع سوداگران را نیز به خود جلب میکند؛ همانها که قورباغه را رنگ میکنند و جای زاالک به مشتری از همه جا بیخبر میاندازند، هر چیزی را جای برنج ایرانی با کیفیت به مصرفکننده قالب میکنند. یا باید مویت را دربرنجکوبیها سپید کرده باشی یا آشنایی امین داشته باشی تا سره را از ناسره تشخیص دهی. در ادامه نظرات جمیل علیزاده شایق، رئیس انجمن برنج را در رابطه با تشخیص برنج ایرانی از خارجی می خوانید.
متأسفانه تشخیص برنج ایرانی از غیرایرانی کاری بسیار سخت است. حتی کارشناسان باتجربه نیز بدون بررسیهای دقیق علمی نمیتوانند نوع و کیفیت برنج را به درستی و باد دقت بالا تشخیص دهند. مرسوم است افراد برنج را کف دستشان میریزند و با مالیدن دستها آن را بو میکشند و درباره نوع برنج نظر میدهند. این شیوه به هیچوجه توجیه علمی ندارد. مگر این که فرد تجربه زیادی داشته باشد و با دیدن انواع برنج بتواند حدودی نوع آنها را تشخیص دهد.
برنج خارجی پیش از پخت، رنگ تیرهتری دارد. بیشتر برنجهای وارداتی، پاربویل میشود؛ یعنی پیش از این که شلتوک به برنج تبدیل شود آن را در دستگاههای ویژه به صورت نیمهپز، بخارپز میکنند تا ویتامینها و مواد غذایی موجود در سبوس برنج بهخورد دانه برنج برود. شلتوک که سرد شد همان فرآیند شالیکوبی را طی میکند و پوسته از برنج جدا میشود، اما برنج دیگر سفید نیست و به دلیل فرآیند پاربویل کمی زردتر و تیرهتر میشود که میتوان از برنج ایرانی تشخیص داد.
برنج پاربویل شده خیلی بهتر از برنج پاربویلنشده است. ما در انجمن برنج ایران خیلی توصیه میکردیم برنج ایرانی پاربویل شود تا مواد مغذی و ویتامینهایش حفظ شود. از سوی دیگر، برنج پاربویلشده مقاومت بیشتری در برابر آفات دارد. مدتی نیز در یکی از کارخانهها این برنامه را اجرا کردیم، اما از آنجا که بهترین برنج ایرانی نیز در فرآیند پاربویل همان رنگ تیره برنجهای خارجی را میگیرد، برخی از این مسأله سوءاستفاده کردند و برنج خارجی را به جای برنج ایرانی به مصرفکننده فروختند. در چنین شرایطی که نظارتی صورت نمیگرفت ما از خیر پاربویل کردن برنج ایرانی گذشتیم. اما توجه داشته باشید، برنجهای درجه یک هندی، پاکستانی، ویتنامی و تایلندی معمولا پاربویل نمیشود و شاید تشخیص آنها از برنج ایرانی کمی سخت باشد. با وجود این، برنج ایرانی کدر است و برنج خارجی شفاف، که از این لحاظ میتوان این دو را متمایز کرد.
بو و عطر برنج ارتباطی به کیفیت ندارد. افراد با بو کردن برنج، معطر بودنش را تشخیص میدهند نه کیفیتش را. بهترین برنج ایرانی در فرآیند پاربویل، عطر خود را از دست میدهد، در حالی که کیفیتش بهبود مییابد.
باید تولیدکنندگان را ،حتی با نظارت شدید، عادت دهیم برنج را با بستهبندی نشاندار و گواهی سلامت توزیع کنند و از عرضه برنج فلهای جلوگیری کنیم. تمام این تقلبها حاصل فروش فلهای برنج است.
بیشترین کشت این محصول در کشور در استان های گیلان و مازندران انجام می شود به نحوی که نزدیک به هشتاد درصد تولید برنج کشور در این دو استان انجام می شود. علاوه بر این کشاورزان در استان هایی نظیر گلستان، اصفهان و خوزستان نیز اقدام به کشت و برداشت برنج می کنند اما از آنجایی که تولید برنج در چنین استان هایی با میزان بارندگی سالانه ارتباط مستقیم دارد، نمی توان آن ها در کنار گیلان و مازندارن، زیستگاه دائمی برنج ایرانی حساب آورد. مواردی از جمله افزایش تولید داخلی، میزان واردات و همچنین تبلیغات برند ها در زمینه خرید برنج ایرانی را می توان عوامل تاثیر گذار در افزایش مصرف این محصول دانست. با استناد به آمار ها می توان دریافت که مصرف سرانه برنج در سالیان اخیر افزایش قابل توجهی داشته و از حدود ۱۷ کیلوگرم در سال به بیش از ۳۵ کیلوگرم رسیده و توانسته است رشدی دو برابری را در دهه های اخیر به ثبت برساند.